In het kort

  • De processierups is een rups die je in de zomermaanden in eikenbomen kunt vinden.
  • De rups is bedekt met brandharen. Als de rups zich bedreigd voelt, worden de haartjes afgeschoten.
  • De haartjes veroorzaken allerlei gezondheidsklachten. Denk aan jeuk, bultjes, rode ogen en benauwdheid.
  • Je hoeft pas contact op te nemen met de huisarts, als de klachten aanhouden na het opvolgen van de adviezen.
  • Probeer contact met processierupsen te voorkomen door te controleren waar ze zitten.
  • Processierupsen in de tuin? Verwijder ze niet zelf, maar bel de gemeente voor advies of bel een bestrijdingsbedrijf.

Wat is de processierups?

De eikenprocessierups is de rups van een nachtvlinder. Je vindt deze rups in eikenbomen, waar ze de bladeren van eten.

De naam ‘eikenprocessierups’ komt van het feit dat de rupsen ‘s nachts in processie (in een soort polonaise) op zoek gaan naar eten. Ze nestelen zich in of in de buurt van eikenbomen, vooral aan de meest zonnige kant.

Nesten kun je herkennen aan witte draden en spinsels, die lang of bolvormig kunnen zijn. Ze bestaan uit rupsen, uitwerpselen en brandharen. Je vindt nesten aan de voet van de boom (grondnesten), onder takken of op de boomstam zelf. De rupsen zijn bedekt met 700.000 witte haren: lange haren en kleine, onzichtbare haartjes van van 0,2 tot 0,3 millimeter. Deze onzichtbare haartjes noem je brandharen.

De rupsen zijn actief van mei tot juli. De overlast ontstaat meestal vanaf begin juni, omdat de rupsen dan hun brandharen ‘afschieten’. In juni, juli en augustus veroorzaken ze daarom de meeste overlast. Overal waar eikenbomen staan, kunnen processierupsen voorkomen. In bossen en parken, maar ook in de achtertuin.

Heb je last van processierupsen in je tuin? Dan kun je de gemeente bellen.

Hoe verspreiden de brandharen van de processierups?

Wanneer de processierups zich bedreigd voelt, zal de rups haartjes afschieten. Deze komen vervolgens in de lucht terecht en worden door de wind verspreid. Op die manier kunnen de haartjes in je ogen, je luchtwegen en op je huid terechtkomen, zelfs als je niet in de buurt bent van een nest. In een straal van honderd meter rondom een nest kan de rups dus voor overlast zorgen.

De brandharen zijn met het blote oog niet te zien, maar zijn pijlvormig en hebben weerhaken. Zo blijven ze makkelijk hangen in verschillende weefsels. De vorm zorgt er bovendien voor dat de haartjes makkelijk vrijkomen als je een processierups aanraakt.

Zit er een oud nest in een boom? Ook dan kunnen er oude brandhaartjes vrijkomen door de wind, waardoor het nog jaren voor overlast kan zorgen.

Gemiddeld blijven brandharen zo’n zes tot acht jaar actief. Alleen bij temperaturen boven de zestig graden kunnen de haartjes hun activiteit langzaam maar zeker verliezen.

Welke klachten geeft de processierups?

De stoffen die op de brandhaartjes zitten, zorgen voor een allergische reactie. Klachten ontstaan meestal binnen acht uur.

Huidklachten

Als brandhaartjes op je huid terechtkomen, kan dit zorgen voor rode bultjes, blaasjes en jeuk. Je huid kan er rood uitzien. Zelfs op plekken onder je kleding. De uitslag van processierupsen kan lijken op muggenbulten.

Oogklachten

Brandhaartjes kunnen makkelijk in je ogen waaien. Je kunt dan constant het gevoel hebben dat er iets in je ogen zit. Je ogen worden rood en je krijgt dikke oogleden.

Neus-, keel- en longklachten

Wanneer je brandhaartjes inademt, komen de haartjes in je neus, keel en luchtwegen terecht. Dit kan verschillende klachten veroorzaken, zoals een loopneus, kriebel in je keel en hoesten. Soms krijg je moeite met slikken en ervaar je benauwdheid.

Overige klachten

Er zijn ook klachten die minder vaak voorkomen. Sommige mensen worden door de brandhaartjes duizelig, krijgen koorts en moeten overgeven. Bij dit soort klachten is het verstandig om de huisarts of huisartsenpost bellen. Symptomen kunnen per persoon verschillen. Iemand met astma zal bijvoorbeeld eerder hevigere klachten ervaren. Bovendien kunnen dieren last hebben van de brandharen. Dit gaat vooral om paarden en honden.

Behandeling

Meestal gaan de klachten binnen een paar dagen tot twee weken weer over. Heb je erg veel last van jeuk, bultjes of rode ogen? Dan kun je een aantal dingen doen om de klachten te verminderen.

  • Kleding wassen

Was kleding waar de brandhaartjes in zitten. Doe dit het liefst op minimaal 60 graden. Soms kunnen er brandharen op het tentdoek of de luifel terechtkomen. Spoel deze plekken af. Laat bij voortdurende klachten je tentdoek of luifel chemisch reinigen.

  • Plakband plakken of pluizenroller gebruiken

Heb je last van jeuk en bultjes op je huid? Plak dan plakband op je huid en trek dit weer los. Hierdoor blijven de brandharen aan het plakband kleven. Je kunt ook een pluizenroller gebruiken. 

  • Huid afdouchen

Het helpt om je hele huid met lauwwarm water af te spoelen. Heb je gezwommen in water waar misschien brandhaartjes in zaten? Was jezelf dan goed na het zwemmen. 

  • Ogen spoelen

Heb je oogklachten? Spoel je ogen dan voorzichtig met lauwwarm water. Je kunt eventueel oogdruppels gebruiken om roodheid tegen te gaan. Heb je last van een etterende afscheiding door irritatie? Neem dan contact op met de huisarts. De arts kan oogdruppels voorschrijven met antibioticum.

  • Niet krabben

Het is belangrijk dat je bij klachten niet krabt en niet in je ogen wrijft. Dit kan de klachten alleen maar erger maken. Bovendien heb je zo een grotere kans op infecties.

  • Verkoelende zalf

Heb je erg veel last van jeuk en bultjes? Gebruik dan een verkoelende crème of zalf met menthol of eucalyptus. Je kunt deze middeltjes kopen bij de apotheek of drogist zonder recept. Bij veel jeuk kan de huisarts eventueel triamcinolon-crème (corticosteroïd) voorschrijven. Deze crème werkt ontstekingsremmend en vermindert jeuk. Daarnaast kan de huisarts een menthol-crème met lidocaïne voorschrijven. Dit verdooft de huid, waardoor de jeuk vermindert. Wel kan deze crème roodheid veroorzaken. Overleg van tevoren met de huisarts welke crème je wilt proberen en lees voor gebruik de bijsluiter.

Hoe kan ik klachten voorkomen?

Ga je naar een recreatiegebied, zoals een bos, park of speelweide? Volg dan deze tips op om klachten van de processierups zoveel mogelijk te voorkomen.

  • Controleren waar de rupsen zitten

Om te weten of de eikenprocessierups aanwezig is op plekken waar jij naartoe wilt, kun je kijken op Waarneming.nl. Hier kun je zien waar de eikenprocessierups de afgelopen maanden, weken en dagen is gesignaleerd.

  • De juiste kleding dragen

Zorg dat je kleding draagt die je hals, armen en benen bedekt, zoals een lange broek en een shirt met lange mouwen. Draag een bril in plaats van lenzen of zet een zonnebril op.

  • Plekken met processierupsen mijden

Probeer te voorkomen dat je op een plek gaat zitten waar veel processierupsen gesignaleerd zijn. Bomen waar nesten in gevonden zijn, worden afgezet met een rood lint. Maar ook in de nabije omgeving kunnen brandhaartjes meegevoerd zijn door de wind. Ga in de buurt van processierupsen nooit zomaar op de grond zitten. 

  • Niet aanraken

Zit je toch in de buurt van een nest? Raak de rupsen of het nest dan nooit aan. Ook de haartjes in oude nesten kunnen nog actief zijn. Verplaats je naar een plek waar geen rupsen en nesten zijn. Leg dit daarnaast goed uit aan je kinderen.

  • Deuren en ramen sluiten

Wanneer er processierupsen in de buurt gesignaleerd zijn, is het slim om deuren en ramen zoveel mogelijk dicht te houden. Laat bovendien geen ramen openstaan als je even weg bent. Zo voorkom je dat er brandhaartjes naar binnen waaien.

  • Kleding wassen en drogen

Vermoed je dat er op je kledingstuk of picknickkleed brandhaartjes zitten? Was dit dan (als dit kan) op zestig graden. Hierdoor worden de brandharen inactief. Was besmette kleding apart van kleding zonder brandharen. Hang schone was niet buiten te drogen als er processierupsen nestelen bij jou in de buurt.

Heb je een eikenboom in je tuin staan waar processierupsen nestelen? Probeer deze dan niet zelf te verwijderen door ze bijvoorbeeld weg te branden. Bel de gemeente voor advies of neem contact op met een gespecialiseerd bestrijdingsbedrijf.

Contact opnemen met huisarts

Ben je in de buurt bent geweest van processierupsen en gaan de klachten niet over met alle adviezen? Neem dan contact op met de huisarts. Je houdt bijvoorbeeld veel last van jeuk en je ogen worden roder en dikker. Het kan ook zijn dat er een oogontsteking ontstaat doordat een brandhaartje in je oog blijft steken. Bespreek dit met de huisarts.

Wanneer direct de huisarts of huisartsenpost bellen?

  • Je wordt plotseling heel benauwd of hebt opeens erg moeite met ademhalen.
  • Je oogleden, lippen, tong en keel worden langzaam maar zeker steeds dikker. Je ervaart hevige slikproblemen.

Deze klachten horen bij een ernstig allergische reactie.

Bronnen en expertise

Bij het samenstellen van deze pagina zijn de volgende bronnen geraadpleegd:

Informatie gecontroleerd door expert

expert
Bas Knopperts
De informatie op deze pagina is gecontroleerd door Bas Knopperts. Hij is specialist op het gebied van zorgverzekeringen en een veelgevraagd expert in de media. Bijvoorbeeld bij AD.nl en NOS.
De informatie op deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op 22 augustus 2024.

Disclaimer

Het gebruik van de informatie is volledig de verantwoordelijkheid van de lezer. Independer staat niet in voor de medische correctheid, volledigheid en effectiviteit. Bekijk voor meer informatie ook ons redactioneel beleid.

Awards